παναμερικανισμός

Κίνημα που κατάγεται από το σχέδιο του Σιμόν Μπολιβάρ για μια αδελφική ένωση των νέων αμερικανικών Δημοκρατιών. Για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού ο Λιμπερταδόρ (Απελευθερωτής) συγκάλεσε στον Παναμά το 1826, μια ειδική διάσκεψη, που δεν είχε όμως επιτυχία. Η ιδέα του πάντως δεν εγκαταλείφθηκε· νέες διασκέψεις συνήλθαν στη Λίμα το 1847 και το 1864. Και αυτές όμως δεν κατέληξαν σε κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, παρ’ όλες τις προσπάθειες των πολιτικών και των διανοουμένων, μεταξύ των oποίων πρέπει vα αναφερθεί ο Χιλιανός Φρανσίσκο Μπιλμπάο. Το πρώτο συγκεκριμένο αποτέλεσμα σημειώθηκε μόλις το 1889, ύστερα από μια διάσκεψη που έγινε στην πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών· εκείνο τον χρόνο δημιουργήθηκε το Εμπορικό Γραφείο των αμερικανικών Δημοκρατιών με έδρα την Ουάσινγκτον. Ήταν φανερό όμως ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ανελάμβαναν στο εξής τον έλεγχο της πολιτικής της ηπείρου, με βάση την ολοένα ευρύτερη ερμηνεία του δόγματος Μονρό (1823). Tο απέδειξαν διαδοχικές επεμβάσεις τους στη Λατινική Αμερική οι οποίες έριξαν τους πρώτους σπόρους μιας αόριστης αντιπάθειας εναντίον του κολοσσού του Βορρά. Οπωσδήποτε η παναμερικανική ιδέα συνέχισε τον δρόμο της. Μετά τη διάσκεψη της Ουάσινγκτον έγιναν και άλλες διασκέψεις: στην Πόλη του Μεξικού (1901-1902), στο Ρίο Nτε Zανέιρο (1906), στο Μπουένος Άιρες (1910), όπου αποφασίστηκε να δοθεί ένα ελάχιστο οργανωτικής μορφής στην περιφερειακή συνεννόηση, η οποία ονομάστηκε Παναμερικανική Ένωση, στο Σαντιάγο της Χιλής (1923), στην Αβάνα (1928), στο Μοντεβιδέο (1933), στη Λίμα (1938), στην Μπογκοτά (1948), στο Καράκας (1954). Οι διασκέψεις του Μοντεβιδέο και της Λίμας απέκτησαν ιδιαίτερη σημασία, διότι οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ρούζβελτ ανακοίνωσαν σε αυτές τη νέα πορεία της λατινοαμερικανικής πολιτικής τους, αναγνωρίζοντας την αρχή της μη επέμβασης και εγκαινιάζοντας την Good Neighbour Policy (πολιτική καλής γειτονίας). Η Διάσκεψη της Μπογκοτά, κατόπιν, αποτέλεσε σταθμό γιατί ψήφισε τη συγκρότηση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAK - OAS, από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων, OEA από τα αρχικά των ισπανικών), που αντικατέστησε την παλαιά Παναμερικανική Ένωση. Η ονομασία αυτή, με τη σειρά της παρέμεινε για τη μόνιμη γραμματεία της Οργάνωσης. Η αλλαγή δεν προήλθε μόνο από την ανάγκη να ολοκληρωθεί η δομική μορφή του περιφερειακού οργανισμού (που πράγματι οργανώθηκε σε ολομέλεια, συμβούλιο, οικονομικό - κοινωνικό συμβούλιο και μόνιμη γραμματεία), αλλά και από την ανάγκη να παραμεριστεί η έννοια του παναμερικανισμού, που συνδεόταν με την αντιπαθή έννοια της ηγεμονίας των ΗΠΑ, ώστε vα αντικατασταθεί από τη νομιμότερη έννοια του διαμερικανισμού. Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών διαθέτει σήμερα, εκτός από τα όργανα που προβλέπει ο καταστατικός χάρτης του για την πολιτική, οικονομική και κοινωνική συνεργασία, ένα συλλογικό σύστημα άμυνας, του οποίου οι κανονισμοί διατυπώθηκαν σε συνθήκη που υπογράφτηκε το 1947 στο Ρίο ντε Zανέιρο. Παναμερικανική Ένωση. Από το 1910 μέχρι το 1948 η Παναμερικανική Ένωση ήταν ο περιφερειακός οργανισμός που συγκέντρωνε τις δημοκρατίες του Νέου Κόσμου για τη συνεργασία τους στον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Μετά την επικύρωση του Χάρτη της Μπογκοτά και την ίδρυση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (1948), η Παναμερικανική Ένωση έγινε ο τίτλος της μόνιμης γραμματείας της Οργάνωσης αυτής. Έχει την έδρα της στην Ουάσινγκτον.

* * *

ο

κίνημα αλληλεγγύης τών χωρών τής αμερικανικής ηπείρου που χρονολογείται από το 1822 και το οποίο έθετε ως στόχο του τη βελτίωση και την ανάπτυξη τών σχέσεων μεταξύ τών αμερικανικών κρατών.

[ΕΤΥΜΟΛ. < παν-* + Αμερική + -ισμός*. Η λ. μαρτυρείται από το 1898 στην εφημερίδα Πρωία].